Ο άνθρωπος ελέφαντας

Άνθρωπος Ελέφαντας του Bernard Pomerance

Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου

Το πολυβραβευμένο αριστούργημα  του Bernard Pomerance «Ο Άνθρωπος Ελέφαντας» είναι βασισμένο σε αληθινή ιστορία και αφορά την ζωή του Τζων Τσόζεφ Μέρρικ που έζησε στην Αγγλία του 19ου αιώνα. Ένας άνθρωπος-θρύλος που υπήρξε πηγή έμπνευσης για τις τέχνες και τα γράμματα.

Ο Τζων Μέρρικ παρουσίασε στα πέντε του χρόνια μια τρομακτική παραμόρφωση: Δέρμα γκριζωπό, τραχύ  σώμα, πρόσωπο γεμάτο μεγάλους όγκους,  που τρόμαζε τους ανθρώπους που τον έβλεπαν και αναγκαστικά κυκλοφορούσε στον δρόμο με μια μαύρη κουκούλα.

Με αφορμή τα 40 χρόνια από το πρώτο του ιστορικό ανέβασμα στο Broadway (Aπρίλιος 1979-Ιούνιος 1981), «Ο Άνθρωπος Ελέφαντας», ανεβαίνει σε διασκευή και σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη στον Πολυχώρο VAULT. Στο Θέατρο Vault, ένα off Βroadway θέατρο της Αθήνας που παρουσιάζει ποιοτικές παραστάσεις που συζητούνται.

Tον ρόλο του «άνθρωπου-ελέφαντα» κρατά ο πολυσχιδής Δημήτρης Καρατζιάς.

Ο Άνθρωπος ελέφαντας είναι ένας ρόλος –  πρόκληση για πολλούς ηθοποιούς.

Είχα την ευτυχία να δω την παράσταση από το Θέατρο Έρευνας του Δημήτρη Ποταμίτη. Μια παράσταση δυναμίτη για τον πρωτοποριακό Δημήτρη Ποταμίτη, που γνώρισε τεράστια επιτυχία

Ο Τζων Μέρρικ γνώρισε την σκληρή, απάνθρωπη όψη μιας κοινωνίας άγριας και ανελέητης μπροστά στον πόνο ενός δυστυχισμένου ανθρώπου. Λόγω την τεράστιας παραμόρφωσης του, επιτήδειοι τον εξέθεταν ως «θέαμα» στα αδηφάγα μάτια του κόσμου που δεν συγχωρεί κάτι που είναι «διαφορετικό» από αυτούς. Ένα θέαμα στα “Freak Show” της εποχής, που εκμεταλλεύονταν την ανθρώπινη δυστυχία. Ο μάνατζερ του (Στέλιος  Καλαϊτζής) τον μεταφέρει από πόλη σε πόλη, από χώρα σε χώρα προς τέρψη και ευχαρίστηση των «κανονικών ανθρώπων». Όταν ο καταξιωμένος γιατρός Τριβς (Περικλής Μοσχολιδάκης) τον παίρνει υπό την προστασία του, για να τον απαλλάξει από έναν κόσμο καιροσκόπων και εκμετάλλευσης, εκπλήσσεται από το λαμπρό μυαλό, την ακλόνητη πίστη του και τη δίψα  του για αποδοχή, αγάπη και έρωτα. Ο Καρλ Γκομ, Διευθυντής του Νοσοκομείου (Μιχάλης Καλιότσος) του παρέχει στέγη στο νοσοκομείο για επιχειρηματικά συμφέροντα και καλή φήμη του νοσοκομείου. Πάντα όμως του υπενθυμίζει ότι αυτός είναι που τον έβγαλε από την λάσπη στην οποία ζούσε. Ο Τζων Μέρρικ αγαπά  την ποίηση, γνωρίζει την Αγία Γραφή και παρά την μεγάλη αναπηρία του ασχολείται με την κατασκευή. Ελπίζει σε μια καλύτερη ζωή, που του αξίζει. Επιθυμεί να γίνει αποδεκτός στην κοινωνία και γιατί όχι να γνωρίσει την αγάπη που τόσο του έλειψε από παιδί. Η Κυρία Κένταλ (Μαρία Καβουκίδη) που τον επισκέπτεται στην αρχή δείχνει απέχθεια και φόβο προς το πρόσωπό του. Του δίνει μάταιες και ψεύτικες ελπίδες αγάπης, παίζοντας με τα αισθήματά του.

Πόσο όμως ο Τζων Μέρρικ έχει αληθινά απομακρυνθεί από τα Freek Shows και από έναν κόσμο τεράτων; Μήπως τώρα ο Τζων Μέρρικ εκτίθεται στο κόσμο της καθωσπρέπει κοινωνίας; Mήπως οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως εποχής, βλέποντας έναν άνθρωπο «διαφορετικό» από αυτούς τους ίδιους, αισθάνονται ικανοποίηση και περηφάνια για την δική τους «τακτοποιημένη» ζωή; Πόσο εύκολο είναι να αποδεχθούμε τα πάσης φύσης ελαττώματα ; To αρχαίο ελληνικό ιδεώδες εξυμνούσε το «τέλειο» και οποιαδήποτε παράκαμψη από αυτό θεωρείτο μη αποδεκτή. Για τους μη «αποδεκτούς»  υπήρχε δυστυχώς ο Καιάδας. Στον αντίποδα βρίσκεται η ιαπωνική φιλοσοφία όπου τα ελαττώματα και τα σπασίματα εξυμνούνται, χωρίς να επιζητείται το τέλειο. Η Κοκό Σανέλ έλεγε «Για να είναι κανείς αναντικατάστατος, πρέπει να είναι διαφορετικός». Πόσο εύκολο όμως είναι να είναι κανείς διαφορετικός σε έναν κόσμο που τρομάζει απέναντι σε οτιδήποτε δεν θεωρεί όμοιό του. Ακόμα και σήμερα ο κόσμος αντιδρά αρνητικά και απορρίπτει το διαφορετικό, είτε αυτό αφορά την εξωτερική εμφάνιση, είτε στην καταγωγή, είτε στον σεξουαλικό προσανατολισμό. Ίσως να φαίνεται ότι υπάρχει «αποδοχή» του διαφορετικού, όταν όμως «πέσουν οι μάσκες », το αποτέλεσμα εξακολουθεί να παραμένει το ίδιο.

Ο σκηνοθέτης Κοραής Δαμάτης επισημαίνει μεταξύ των άλλων εύστοχα στο σημείωμά του

«Άνθρωπος δύσμορφος ίσον άνθρωπος απωθητικός, αποκρουστικός, άσχημος. Αποκλίνουσα όψη, ίσον τρομαχτική όψη. Ή, γελοία όψη. Γκροτέσκα. Άρα, ένα λάθος. Μια κατάρα που δεν είναι δικιά μας. Οργή Θεού. Μια θεϊκή τιμωρία ίσως. Οπότε, στο φόβο, στον τρόμο και την αποστροφή που μας προκαλεί αυτό που θεωρούμε δύσμορφο, άσχημο, και λάθος, μία είναι η λύση: η βίαιη εξαφάνισή του. Και σε μια πιο θαρρετή και δυναμική απόφασή μας, καλά θα ήταν, η εξαφάνισή του από προσώπου γης.  Στο πυρ το εξώτερον οι αποκλίνοντες. Στην κόλαση του Μιχαήλ Άγγελου και στο χάρτη του Μποτιτσέλι»,

«Ένα πρωινό άνοιξης, ο Τζων Μέρρικ, την ώρα που ξυπνάνε τα πουλιά, αποφάσισε ότι κουράστηκε, ότι δεν ήθελε άλλο να ζήσει, και τό ‘σκασε… αφήνοντάς μας από τότε να κοιταζόμαστε ακόμα στον καθρέφτη του, αναρωτώμενοι αν πρέπει να μας τρομάζει πιο πολύ η δυσμορφία μιας όψης ή η ασχήμια του μυαλού μας;»

“Καμιά φορά θαρρώ πως το κεφάλι μου είναι τόσο μεγάλο, γιατί είναι γεμάτο όνειρα»

Η σκηνοθεσία του Κοραή Δαμάτη, έχοντας ο ίδιος και την δραματουργική επεξεργασία και την διασκευή, πετυχαίνει να αποδώσει την σκληρότητα της εποχής, την ψυχολογία ενός «περιθωριακού» ανθρώπου, με τρόπο ποιητικό. H παράσταση είναι ατμοσφαιρική, γρήγορη σε «κίνηση» και δυναμισμό. Εξαιρετική και η μετάφραση της Μαρλένας Γεωργιάδη.

Απίστευτης ομορφιάς έργα τέχνης και κομψοτεχνήματα οι υπέροχες μάσκες της Ελένης Σουμή. Διαφορετικές για κάθε ήρωά μας. Μοναδική η σιδηρόφρακτη μάσκα του «Άνθρωπου-Ελέφαντα», δημιουργία του Σωκράτη Παπαδόπουλου. Μοιάζει σαν  φυλακή όπου μια ευαίσθητη ψυχή έχει εγκλωβιστεί.

Η κατασκευή των ακτινοβόλων φωτοσπαθιών είναι του Χρήστου Σάλεμ και εντείνουν το εικαστικό μέρος της παράστασης, δημιουργώντας μια εξαιρετικά όμορφη ατμόσφαιρα.

Tα λειτουργικά σκηνικά φέρουν την υπογραφή του Κοραή Δαμάτη. Καθώς και τα  εξαιρετικά και εντυπωσιακά  κοστούμια, που μας μεταφέρουν στον 19 αιώνα. Στη κατασκευή των σκηνικών ο Φώτης Μουρτάς.  Εντυπωσιακός και ο εξαιρετικός πίνακας της Shiori Matsumoto που δεσπόζει στο κέντρο της σκηνής και τραβά την προσοχή μας.

Ο ταλαντούχος Μάνος Αντωνιάδης έχει γράψει την μοναδική, ιδιαίτερη και αποκλειστικά για την παράσταση μουσική.

Πολύ καλή δουλειά έχει κάνει στην κίνηση η Μαρίζα Τσίγκα.

O Δημήτρης Καρατζιάς είναι απλά συγκλονιστικός. Μια ερμηνεία δυναμική, πολλών καρατίων και άξια πολλών βραβείων. Δύσκολος ρόλος.  Ενσαρκώνει τον ήρωα μας με πειστικότητα. Μια πολύ δυναμική ερμηνεία.  Χρησιμοποιεί εκτός από τα αστείρευτα  εκφραστικά του μέσα, και το σώμα του. Βήμα αργό, σύρσιμο του ποδιού, δυσκολία στην κίνηση, δυσκολία στην αναπνοή, σώμα σκυφτό, αλλαγή χροιάς φωνής. Θα το επαναλάβω.  ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΟΣ.

Ο Περικλής Μοσχολιδάκης επιβλητικός, με στιβαρή παρουσία.. Από τους πολύ καλούς ηθοποιούς μας. Πειστικότατος, με μεστή ερμηνεία. Έχει την στόφα του μεγάλου ηθοποιού. Καθηλωτικός, μεγαλειώδης μέσα στην απλότητά του.

Ο Στέλιος Καλαϊτζής, κρατά τρεις ρόλους στην παράσταση. Είναι ο σκληρός Ρος, ο ευγενικός επίσκοπος και ο καλοσυνάτος νοσοκόμος. Καίριος και δυναμικός. Χτίζει  με μαεστρία τον ρόλο του αδίστακτου  Ρος.

 Η Μαρία Καβουκίδου είναι η κυρία της καλής κοινωνίας η γοητευτική και σαγηνευτική Κυρία Κένταλ. Επιβλητική, με σκηνική άνεση και ερμηνευτική βαρύτητα.

 Ο Μιχάλης Καλιότσος, ως διευθυντής νοσοκομείου και ελεγκτής διακρίνεται για την υποκριτική του δεινότητα.

 Εξαιρετική και η Σοφία Ρούβα. Δροσερή και ταλαντούχα.

Διπλός και ο ρόλος του πολύ αξιόλογου Αντώνη Καραθανασόπουλου.

.

Εν κατακλείδι ο «Άνθρωπος Ελέφαντας» σε σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη είναι μια ανυπέρβλητης ομορφιάς διαχρονική γκροτέσκο παράσταση. Ένα πανάκριβο έργο τέχνης, που θίγει σοβαρά θέματα της κοινωνίας με ποιητικότητα. Συναρπαστικές ερμηνείες, που θα συζητηθούν, θαυμάσια και πλούσια κοστούμια. Πρωτοποριακή σκηνοθεσία, θεσπέσια μουσική.

Είναι μία από τις καλύτερες παραστάσεις της φετινής σεζόν. Μην την χάσετε. Καλή σας θέαση!

Ταυτότητα Παράστασης

Συγγραφέας: Bernard Pomerance
Μετάφραση: Μαρλένα Γεωργιάδη
Δραματουργική επεξεργασία-Διασκευή-Σκηνοθεσία: Κοραής Δαμάτης
Σκηνικά – Κοστούμια: Κοραής Δαμάτης
Μάσκες: Ελένη Σουμή
Μουσική: Μάνος Αντωνιάδης
Κίνηση: Μαρίζα Τσίγκα
Σχεδιασμός φωτισμών: Κοραής Δαμάτης
Βοηθός φωτιστή: Θοδωρής Μαργαρίτης
Βοηθός σκηνοθέτη: Αναστασία ΤσούτσηΒ΄ βοηθός σκηνοθέτη: Λήδα Μεϊντάνη
Κατασκευή μάσκας Ελέφαντα: Σωκράτης Παπαδόπουλος
Κατασκευή φωτόσπαθων: Χρήστος Σάλεμ
Κατασκευές σκηνικών: Φώτης Μουρτάς
Φωτογραφίες παράστασης: Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Επικοινωνία παράστασης : Χρύσα Ματσαγκάνη

Παραγωγή: VAULT

Διανομή

Τζων Μέρρικ (ο Άνθρωπος Ελέφαντας): Δημήτρης Καρατζιάς

Φρέντερικ Τριβς (ιατρός στο νοσοκομείο του Λονδίνου): Περικλής Μοσχολιδάκης

Κυρία Κένταλ (ηθοποιός), Σουβλίτσα: Μαρία Καβουκίδη

Ρος (μάνατζερ του Άνθρωπου Ελέφαντα) / Επίσκοπος / Γουίλ (νοσοκόμος): Στέλιος Καλαϊτζής

Καρλ Γκομ (Διευθυντής του Νοσοκομείου) / Ελεγκτής: Μιχάλης Καλιότσος

Άνδρας στο τσίρκο Άγγλος Αστυνομικός, Σνορκ (νοσοκόμος): Αντώνης Καραθανασόπουλος

Δις Σάντουιτς / Σουβλίτσα: Σοφία Ρούβα